„tototo” to pierwszy minialbum białoruskiego zespołu Isna Trio. Powstał w wyjątkowej atmosferze – nagrywany w starej stodole podczas spotkań artystycznych we wsi Gorajec jako efekt współpracy muzyków, malarzy, fotografów, poetów i tłumaczy literatury.
Album udostępniony w sieci, zawiera siedem improwizowanych utworów inspirowanych współczesną poezji z Litwy, Polski i Węgier, a także białoruską i polską muzyką ludową.
Isna Trio to nowa grupa muzyczna, w której skład wchodzi trzech doświadczonych białoruskich muzyków Siarhej Douhaszau (Vuraj), Alexej Varsoba (Port Mone, rozdIlovI) i Andrej Jewdokimow (Diafilm Live), którzy wyemigrowali ze swojego kraju w latach 2019-2021. Grupa powstała podczas warsztatów artystycznych we wsi Gorajec w czerwcu 2021. Oprócz muzyków do twórczego tygla trafiło wówczas kilkunastu pisarzy i tłumaczy literatury oraz artystów sztuk wizualnych z Polski, Białorusi, Ukrainy, Słowacji, Węgier i Łotwy. W wyniku ich współpracy powstała Isna Trio i jej pierwszy album – „tototo”, stworzony w pełni na żywo. Kompozycje były tworzone podczas improwizacyjnych sesji zespołu z uczestnikami warsztatów – a każdy z nich wnosił do utworów coś osobistego. Nagrania były zaś w większości rejestrowane w starej stodole, podczas finału spotkań w Gorajcu.
– Nie są to perfekcyjne nagrania studyjne, ale dzięki temu zachowały atmosferę improwizacji, eksperymentu i współpracy muzyków, tłumaczy i artystów. Na wszystko to wpływał niepowtarzalny klimat pogranicznej wsi, który udało się zachować na albumie – mówi Maciej Piotrowski, inicjator warsztatów.
Wiersze pojawiające się w kompozycjach zostały starannie wybrane przez grono tłumaczy, którzy rozmawiali o nich, interpretowali je, szukając najlepszego sposobu na przedstawienia motywu przewodniego całego albumu – czyli wolności. „Nie zapytamy, jak ją pojmujecie. To bardzo osobista kwestia – każdy bywa wolny na swój sposób. Wolność to nie zawsze lutnia poezji rozbrzmiewająca nad ukwieconą łąką, a niewola nie musi oznaczać żelaznego uścisku na gardle i zamurowanych drzwi. Łatwiej chyba opisać to, co nas uwiera. Sekret miłości jest głębszy od sekretu śmierci. Tajemnica wolności jest większa niż tajemnica niewoli.” – pisze w manifeście projektu Rozstaje Marcin Gaczkowski, tłumacz z ukraińskiego.
Na płytę trafił wiersz polskiej poetki Agaty Jabłońskiej „Bajka w proszku” w wersji polskiej oraz białoruskiej (w tłumaczeniu Marii Puszkiny), a także wiersz litewskiego autora Dainiusa Dirgėli („Śniło mi się, że cię bolą”).
– Zależało nam, żeby w utworach wybrzmiały języki oryginałów. Dlatego też na albumie można usłyszeć język węgierski i polski w wykonaniu tłumaczy-uczestników warsztatów oraz litewski i białoruski w moim wykonaniu – mówi Siarhej Douhuszau z Isna Trio.
Trzy kolejne utwory z albumu (Tototo, Zozulia, Lato) opierają się na ludowych melodiach białoruskich – muzycy improwizując, budują wokół nich własną opowieść.
W manifeście projektu przypomniano również, że projekt Rozstajów jest w tym roku poświęcony Białorusi „Białoruś to współczesna Europa, miara wolności nas wszystkich. Wciąż jesteśmy pod wrażeniem pamiętnego sierpnia 2020 roku. Minionego lata Białorusini skoczyli i popłynęli, by znaleźć się u jej, wolności, brzegu. Niestety – jak dotąd nie udało im się do niego przybić. Ich wędrówka dopiero się rozpoczyna.” – piszą autorzy projektu.
Album „tototo” jest częścią większej całości środkowoeuropejskiego projektu muzycznego. Dopełniają go teksty literackie opublikowane w różnych wersjach językowych na stronie rozstaje.art. Trzecim elementem projektu jest aspekt wizualny – kilkanaście prac malarzy i fotografów, inspirowanych muzyką i literaturą. Będą to między innymi praca Małgorzaty Kawki, Anny Waligórskiej, Pauliny Mazurek, Denysa Chyżawskiego, Mileny Chyżawskiej, Jany Cepy i Jana Kaźmierczuka. Dzieła można będzie obejrzeć w internecie, a także na wystawie aktualnie prezentowanej w Strbskim Plesie na Słowacji. Płyta została zaprezentowana również podczas niezwykłego tournée Isny Trio w dniach 23-25 września – zespół zagrał na koncertowej barce w centrum Budapesztu, w Wysokich Tatrach na Słowacji oraz w kościele na polsko-czeskim pograniczu.
Lista utworów:
- Bajka w proszku (Казка хуткага прыгатавання) feat. Joanna Bernatowicz. Kompozycja do wiersza współczesnej polskiej poetki Agaty Jabłońskiej, polska poetka, autorka tomików Raport wojenny (2017) i Dla moich dziewczyn (2021), laureatka Nagrody im. Kazimiery Iłłakowiczówny oraz Wrocławskiej Nagrody Poetyckiej „Silesius”. Absolwentka historii sztuki, związana z Muzeum Narodowym w Krakowie. Publikowała teksty na temat architektury i wystawiennictwa. Przygotowuje wystawy, robi zdjęcia, protestuje. Wychowuje syna. Tłumaczenie na białoruski wykonała Marii Puszkin. Czytaj wiersz po polsku, białorusku lub chorwacku: https://rozstaje.art/bajka-w-proszku/2. tototo, melodia ludowa, w oparciu o białoruską melodię ludową. Pieśń kupalska (śpiewana podczas przesilenia letniego), podczas jej wykonywania prowadzono korowody.3. Śniło mi się, że cię bolą (sapnavau kad tau skauda) Kompozycja do wiersza Dainiusa Dirgėli – litewskiego poety, twórcy haiku i haiga, fotografika. Czytaj po polsku lub litewsku: https://rozstaje.art/snilem-ze-cie-bolalo/
4. Zozulia, feat. Piotr Braszak, w oparciu o białoruską melodię ludową.
5. Mówienie NIE. Instruktaż, (Як казаць НЕ. Інструкцыя) feat. Anna Wanik i Agnieszka Sowińska. Kompozycja do wiersza Agaty Jabłońskiej, w tłumaczeniu Marii Puszkin na białoruski. Czytaj wiersz po polsku: https://rozstaje.art/mowienie-nie-instruktaz/
6. Lato (Літо) w oparciu o białoruską melodię ludową. Utwór kojarzy się Białorusinom nie tylko z obrzędami końca żniw, ale także z brutalnie przerwanymi protestami z sierpnia 2020. Stąd obecna w niej nostalgia i smutek po przemijającym lecie i stłumionych nadziejach. Na youtubie zespołu można obejrzeć prace wizualne Pauliny Mazurek przygotowane do muzyki – to symboliczne kwiaty polne. Estetyką nawiązują do ludowych wycinanek i sztuki prymitywnej, mogą przynosić lekkie i przyjemne doznania estetyczne, dopiero świadomość, z czego są złożone, nadaje im rzeczywisty ciężar. Kwiaty przedstawione na kolażach zostały bowiem ułożone z wyciętych ze zdjęć ran i sińców na ciałach pobitych. Wideo z muzyką i wizualizacjami: https://www.youtube.com/watch?v=8fJ5WEpxroURealizacją albumu zajął się Michał Minchi.
Isna Trio składa się z:
Siarhej Douhuszau – bez niego białoruska kultura śpiewacza byłaby w zupełnie innym miejscu. To muzyk, wokalista, etnograf, nauczyciel i twórca wielu projektów kulturalnych. W styczniu 2020 roku założył organizację EtnaTradycyja zajmującą się białoruską muzyką i sztuką. Po wyjeździe z Białorusi w 2021 roku, kontynuuje swoją misję z terenu Polski – kieruje Warszawską Wolną Orkiestrą, współpracuje z legendarnym Volnym Chorem, wydaje śpiewniki z białoruskimi pieśniami, a wreszcie – tworzy Isna Trio we współpracy z translatorską grupą Rozstaje.
Alexej Warsoba – występował na scenach od Teheranu po Lizbonę. Na akordeonie gra ponad 40 lat, czyli prawie całe życie. Isna Trio to jego nowa przygoda życiowa. Wcześniej, gdy mieszkał w Mińsku stworzył orkiestrę improwizacyjną – Minsk Improvisers Orchestra, oraz szkołę muzyki improwizowanej. Zakładał również zespoły PortMone i Warsoba. Często angażuje się w projekty łączące sztuki – takie jak Rozstaje. Alexej współtworzył między innymi poetycko-muzyczno-graficzny projekt RozdIlovI z tekstami Serhija Żadana, białorusko-ukraiński Khmeleva Project (kooperacja jego grupy PortMone z słynnym ukraińskim zespołem DakhaBrakha). Skomponował muzykę do filmów, animacji, spektakli teatralnych, performansów.
Andrej Jewdokimow – grał muzykę do sowieckich bajek na przezroczach, występował w litewskiej sztuce teatralnej, tworzył muzykę do gier komputerowych. Jest muzykiem, kompozytorem, inżynierem dźwięku i sound designerem z Mińska. Zmuszony do wyjazdu z ojczyzny, obecnie mieszka w Warszawie. Gra na gitarze, pisze muzykę do spektakli teatralnych oraz do gier komputerowych. Występuje w projektach muzycznych i teatralnych jako muzyk. Andrej aktywnie uczestniczył w pokojowych protestach przeciwko przemocy i fałszerstwom wyborczym w Mińsku w 2020 roku, występował na nich także jako muzyk. Został pobity i aresztowany przez białoruskie siły mundurowe. Ukrywając się przed prześladowaniami z powodów politycznych, został zmuszony do opuszczenia Białorusi.
Na albumie, jako wokaliści i recytatorzy, występują Joanna Bernatowicz (tłumaczka z białoruskiego) i Piotr Braszak (tłumacz z rosyjskiego i śpiewak).
Rozstaje to grupa tłumaczy literatury pięknej z krajów dość szeroko pojętej Europy Środkowo-Wschodniej, wychodzących z założenia, że „przekład literacki należy do najdoskonalszych form dialogu kultur, jest również całkiem dobrym sposobem na osiągnięcie stanu porozumienia i zrozumienia między ludźmi wywodzącymi się z odmiennych tradycji literackich”. Od 2019 prowadzą portal Rozstaje.art i organizują coroczne Spotkania Artystyczne w Gorajcu. Po ich egidą zorganizowana została również Scena Literacka na Festiwalu Folkowisko. Pomysłodawcą projektu i inicjatorem Spotkań Artystycznych Rozstaje 2021, w ramach których stworzono Isna Trio jest Maciej Piotrowski – animator kultury, tłumacz z języka ukraińskiego, prezes Stowarzyszenia Folkowisko.
Projekt został zrealizowany dzięki wsparciu Funduszu Wyszehradzkiego
Supported by Visegrad Fund
Fot. Gosia Kawka